Zawsze kiedy chce się prowadzić obserwacje astronomiczne, jednym z warunków poprawnych i możliwych obserwacji jest ciemne niebo, pozbawione zanieczyszczenia światłem. Jest to warunek konieczny w szczególności dla obserwacji obiektów tzw. głębokiego nieba czyli galaktyk, mgławic itd ale również dalszych planet układu słonecznego czy komet. Niestety o takie miejsca jest coraz trudniej i coraz dalej musimy szukać miejsc gdzie niebo jest dziewicze a światła miejskie czy pobliskie drogi i autostrady nie rozświetlają nocnego nieba.
Wiele uwagi poświęcam jakości nieba, więcej o tym problemie można poczytać w artykule:
Niestety niewiele robi się w temacie ochrony nocnego nieba, a nawet w miejscach gdzie powinno się zadbać o dobrą jakość nieba nie robi się nic aby zachować lub poprawić parametry jakimi opisujemy zanieczyszczenie światłem. Jest wiele organizacji krajowych czy światowych, które stawiają sobie za zadanie uświadamianie o konieczności walki z zanieczyszczeniem świetlnym, bo samo oświetlenie nie jest złe, zła jest jakość wykonania punktów świetlnych i brak wiedzy o tym że łatwo jest wykonać to oświetlenie poprawnie.
Nie każdy wie jak sprawdzić jakość swojego nocnego nieba i jak badać zmienność parametrów zanieczyszczenia świetlnego. Jest wiele sposobów i kilka skal badania jakości nieba w nocy. Dziś chciałbym przedstawić jeden z projektów, który dostępny jest dla każdego i ma kilka cech wyróżniających go na tle innych projektów badawczych.
Projekt „My Sky at Night” opiera się o pomiary wykonywane przez obserwatorów nocnego nieba na całym świecie. Opiera się on o aplikację „Lost the Night”, ta aplikacja internetowa została stworzona, aby ułatwić dostęp do danych dotyczących nieba gromadzonych przez „nieprofesjonalnych naukowców” oraz aby zapewnić innym kilka podstawowych narzędzi do wizualizacji zebranych przez nich danych.
Aplikacja (strona internetowa) wyświetla dane z czterech różnych źródeł:
Obserwacje wizualne za pomocą aplikacji „Loss of the Night” (Android i iOS)
Obserwacje wizualne z projektu „Globe at Night”
Obserwacje wykonane miernikiem jakości nieba
Obserwacje z aplikacji „Dark Sky Meter” (tylko iOS)
Mapa wyświetli teraz liczbę obserwacji wykonanych w różnych regionach świata, można wybrać interesujący obszar, a następnie kliknąć w punkt lub okrąg, aby wyświetlić informacje o wykonanych tam pomiarach. W przypadku danych zebranych z aplikacji „Loss of the Night” pojawi się wykres pokazujący szczegóły gwiazd obserwowanych przez obserwatorów. Biała linia pokazuje szacowaną graniczną wielkość nieuzbrojonego oka, a kolorowy pasek pokazuje, w jakim zakresie obserwator był w stanie dokonać spójnych obserwacji. Wąski słupek oznacza, że dane są bardzo spójne, szerszy słupek oznacza większą niepewność obserwacji. Gdy użytkownicy zdobywają doświadczenie w korzystaniu z aplikacji, ich paski błędów stają się coraz mniejsze.
Górne niebieskie pole pozwala również na wykonanie „analizy trendu” dla obserwacji wykonanych na małym obszarze. Na poziomie powiększenia 13 lub wyższym możesz zdefiniować obszar, w którym chcesz zobaczyć zmiany w czasie. W tym celu należy kliknąć przycisk „Start”, a następnie mapę i przeciągać od klikniętego punktu, aż okrąg pokryje interesujący obszar. Po odcięciu przycisku pojawi się wykres pokazujący, jak zmieniała się jasność nieba w czasie. Aby uniknąć efektu wynikającego z różnych lokalizacji, a nie rzeczywistych zmian jasności nieba, należy używać tylko promienia okręgu o promieniu kilkuset metrów lub mniejszym. Jasność nieba zmienia się z nocy na noc, więc im więcej obserwacji jest z jednego miejsca, tym dokładniejsza jest średnia.
Najdalej cofnięte w czasie dane pochodzą z projektu „Globe at Night”. Niestety dane te są najmniej dokładne, a lokalne trendy będzie można zobaczyć tylko w długich okresach czasu i przy bardzo wielu obserwacjach. (Dane są niezwykle przydatne do analiz regionalnych i globalnych, ale wymaga to bardziej wyrafinowanej analizy, która uwzględnia różne lokalizacje obserwacji).
W nadchodzących latach dokładniejsze dane z aplikacji i mierników jakości nieba powinny być w stanie wykazać zmiany w poszczególnych lokalizacjach, w których w krótkim czasie występują duże zmiany jasności nieba. Może się to zdarzyć z powodu zmiany typu lampy ulicznej lub jasnego oświetlenia nowego obiektu, takiego jak centrum handlowe.
Aplikacja ma jeszcze jedną wspaniałą cechę. W czasach gdzie znajomość nieba, odszukiwanie gwiazdozbiorów czy poszczególnych gwiazd nie jest wiedzą powszechną, przy pomiarach wykonywanych za pomocą aplikacji możemy nauczyć się rozpoznawania najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba, które służą w tym przypadku do pomiaru widoczności i zasięgu gwiazdowego. Aplikacja posługuje się GPS w smartfonie dlatego odszukiwanie gwiazd do pomiaru jest bardzo łatwe i wskaźnik na ekranie telefonu pomaga nam w odszukaniu konkretnej gwiazdy wymaganej przez aplikację. Wielokrotnie wykonywane pomiary pozwalają na lepsze rozpoznawanie i wyszukiwanie konkretnych gwiazd w nocnym niebie.
Zachęcam do pomiarów jakie możemy przeprowadzić samodzielnie, dzieląc się z innymi zarazem uzyskanymi wynikami obserwacji. Mam nadzieję, że Polska nie będzie tak słabym miejscem w liczbą dokonanych pomiarów, a sprawdzenie jakości nocnego nieba pozwoli Wam uświadomić sobie w jakim stopniu Wasze niebo jest zanieczyszczone światłem.
Dostęp do swoich danych na stronie projektu jest możliwa w 24 godziny od wykonania pierwszego pomiaru, po otrzymaniu tokena do logowania. Token przesyłany jest na adres e-mail na który zostało założone konto w aplikacji na smartfonie.
Dbajcie o ciemne niebo, to przekłada się nie tylko na lepsze obserwacje astronomiczne ale pozwala ochronić przyrodę i wpływa na oszczędności ekonomiczne.
Więcej informacji o zanieczyszczeniu światłem można wyszukać na stronie: IDA.